Ricky Rijkenberg

Zutritt Verboten: een tijdscapsule voor Wenen

Genomineerd voor Archiprix
Ricky is een van de vier studenten die door de academie is genomineerd voor deelname aan de prestigieuze Archiprix, de prijs voor het beste afstudeerproject van de Nederlandse ontwerpopleidingen die in juni wordt uitgereikt. Ze ontwierp een tijdscapsule voor de stad Wenen waarin het roemruchte verleden van de stad in herinnering wordt gebracht.

Reuzenbunkers
Ze staan als betonnen reuzen in het stadslandschap. Sommige zijn nooit voltooid. Lelijk maar tegelijk van een ongelooflijke schoonheid. De jaren hebben hun schil aangetast, fris groen mos groeit er tegenaan. De Flaktürme waren reuzenbunkers en het teken van de grootheidswaanzin en de macht van het Derde Rijk maar tegelijkertijd waren ze toevluchtsoord en beschermengel voor duizenden mensen. Door de tijd zijn deze Flaktürme of hun restanten onderdeel van de stad geworden. Als stille getuigen herinneren ze ons aan een verschrikkelijke tijd die mijn generatie alleen nog uit verhalen en films kent. Velen vinden de torens afgrijselijk en lelijk, sommigen zijn gefascineerd door de massieve betonnen ‘rotsen’. Deze reuzen hebben nog steeds geen vaste plek in de stad gevonden. Of hebben ze een plek gevonden en zien wij ze niet?

Zutritt Verboten: een tijdscapsule voor Wenen
De fascinatie voor het niemandsland in de stad met zijn delicate geschiedenis was aanleiding voor mij om een van de grootste fortensystemen van het 20e eeuw als uitgangspunt voor mijn afstudeerproject te nemen. De lagen van dit onderwerp en de symbiose tussen de betonnen schil van de Flaktürme en hun positie in Wenen lieten mij op een andere manier kijken naar hoe architectuur, geschiedenis, landschap en hun interventies een bijdrage aan het collectieve geheugen van deze stad kunnen leveren.

Als een archeoloog begon ik de lagen van Wenen vanaf haar ontstaan tot heden bloot te leggen door de geconserveerde sporen die in de grond van Wenen verstopt zijn te verzamelen. Hierdoor kwam ik tot de conclusie dat de betonnen reuzen niet alleen een groot deel van de fortificatie van Wenen uitmaakten, maar ook een belangrijk deel waren van het ondergrondse netwerk en het mysticisme van de stad. Dit verleidde mij ertoe een nieuwe stadskaart te tekenen van de imaginaire en de fysieke ondergrond van Wenen waar de Flaktürme onderdeel van uitmaken. Deze kaart is een schatkaart over al de mythes en ondergrondse plekken. Het is een momentopname en zal altijd kunnen worden aangevuld met nieuwe verhalen, ontdekkingen of plekken en verdwenen ruimtes.

In plaats van een bestaande mythische plek te transformeren of verwijderen voeg ik een nieuw gebouw, een tijdcapsule, toe. Deze toren is gesitueerd op het snijvlak van verhalen, verbeelding en verborgen ruimtes. Een nieuwe aanvulling voor het bestaande netwerk van de ondergrondse stad. Als een naald is de toren diep in de grond geworteld en alleen toegankelijk door geheime deuren en gangen die de tijd passeren. Deze inverse Uit-/Inkijktoren wordt gebouwd met fragiel beton, gemengd met de historische aardlagen van het verleden.

Het proces van vergankelijkheid is gepland en opgenomen in de samenstelling van het gebruikte beton, dat beïnvloedt wordt door de omgeving en het weer. Niet voor de eeuwigheid maar voor een levensduur zal deze toren staan. Nadat het laatste stuk van de overgebleven ruïne is verdwenen zal slecht een enkel laatste spoor aanwezig zijn. Het spoor van een verhaal diep ingebed in het collectieve geheugen van de stad.