Europa is failliet. Versleten, verpletterd, verkracht. Tien jaar geleden schreef Tom Lanoye Fort Europa. Nu regisseert Michiel de Regt een muziektheaterstuk gebaseerd op de novelle. Werkt de oplossing van toen nog?

Is het stuk Fort Europa nog altijd actueel?
‘De tekst is nog zeer actueel, omdat hij over de mens gaat, dat is altijd actueel. De mens is niet veranderd. Ook het failliet van Europa geldt nog altijd. Kijk maar om je heen. We leven in een wereld die op veel fronten als een mislukking kan worden beschouwd. Het is heel ingewikkeld hoe we ons moeten verhouden tot die wereld. Welke bijdrage wil je leveren? Dat is een reële vraag die studenten zich ook stellen. Ga je zwemvesten uitdelen op een Grieks eiland of teksten instuderen in een Nederlands theaterlokaal?’

Zware vragen voor een nieuwe generatie acteurs…
‘Zo hoort het ook! Je staat als afstuderende op het punt de wereld te betreden en van theater je beroep te maken. Dan is het goed je af te vragen wat je wilt bijdragen aan deze wereld, je te realiseren wat de kracht is van het medium en wat de beperkingen zijn. Hoeveel mensen zien een theatervoorstelling? Heeft wat je doet zin en waarom? Of doe je het meer voor jezelf en is dat voldoende?’

Wat is er veranderd sinds Tom Lanoye 10 jaar geleden Fort Europa schreef?
‘Geopolitiek is er veel veranderd. China was destijds de grote opkomende macht waar iedereen bang voor was. Het was de tijd van vóór de Arabische Lente, voor de grote vluchtelingenproblemen, voor de terroristische aanslagen in Europa zelf. Inmiddels is het gevaar niet meer ver van ons bed: we houden rekening met een aanslag op Centraal Station Amsterdam. Die dreiging maakt ook dat de personages in het stuk voelen dat ze afscheid moeten nemen van Europa. Ze praten over wat ze zullen missen als Europa verdwijnt.’

En, wat zullen ze missen?
‘Parmaham. Er is een hele scène over parmaham. En Schopenhauer. De geluiden van de kathedralen. De personages bieden tegen elkaar op over dat soort decadente dingen. De toon is ironisch. Maar misschien is het ook waar. Stel dat IS op de stoep staat. Dan denk ik dat we alles wat onze verworven vrijheden representeert – zoals parmaham – opeens sterk zullen missen.’

Als Europa verdwijnt, wat moeten we dan?
‘In het oorspronkelijke stuk zien de personages hun heil in vertrek naar China. De studenten en wij hebben daarover gepraat en hebben dat weggelaten. Wij zien de oplossing niet in vertrek naar een nieuwe plek, maar in de mens zelf, in een interne verandering. De oude Europese mens is failliet. We hebben er een zooitje van gemaakt. Het is tijd voor een Nieuwe Mens. Tegelijkertijd kijken we met mededogen naar die failliete Europese mens, naar zijn onvermogen, pogingen en mislukkingen.’

Wat is de rol van muziek in de voorstelling?
‘Voor de muzikale begeleiding werk ik weer heel nauw samen met Wilko Sterke. Zowel theatraal als inhoudelijk klikt het heel goed tussen ons. De muziek is uitgezocht door de studenten zelf en varieert van Wagner tot Radiohead. Daar hebben we eigen versies en arrangementen van gemaakt. Door op zichzelf staande elementen op een treffende manier te combineren ontstaat een nieuwe betekenis.’

En, hoe zijn de acht afstuderende acteurs?
‘Ik vind ze heel goed! Ze zijn zeer muzikaal: iedereen speelt een instrument en kan zingen. Ze kunnen ook erg zelfstandig werken. Het zijn mensen die klaar zijn voor de praktijk.’

Fort Europa
18, 20, 21 juni, 20.30 uur; 19 & 22 juni, 14.30 uur
De Theaterschool, Amsterdam
zie Agenda Theaterschool

23 juni 15.00 uur en 21.15 uur (ITs Festival)

interview: Petra Boers