Een van de grootste uitdagingen in het nieuwe Dansers van Morgen-programma is Wayne McGregors meesterwerk Atomos, waarvan de hbo-studenten het laatste, zestien en een halve minuut durende deel dansen. In februari werkte Anna Nowak – die in 2013 deel uitmaakte van de oorspronkelijke cast van Atomos – twee weken met de studenten. In april keert ze terug. “In het begin waren de studenten wel enigszins in shock. Zowel vanwege Waynes dansvocabulaire, dat heel eigen en specifiek is, als vanwege de enorme snelheid van de choreografie.”

Een ‘amazing experience’. Zo kijkt Anna Nowak, voormalig danseres van en nu docent bij Studio Wayne McGregor, terug op haar twee weken in Amsterdam. “Het was van dag één tot en met het laatste moment één grote reis. Atomos is voor de studenten in alle opzichten nieuw en uitdagend. Ze hebben zich echt ver buiten hun comfortzone begeven en dat is goed, dat triggert hen, stimuleert hen.”

De vraag wat de choreografie precies zo anders en veeleisend maakt, kent, aldus Nowak, verschillende antwoorden. “Allereerst is Atomos qua techniek sterk afwijkend van wat de studenten doorgaans leren. In ballet heeft de romp veelal een rechte, vaste positie en zijn het vooral de armen en benen die bewegen. In Waynes werk gebeurt precies het tegenovergestelde: de torso beweegt continu buiten zijn normale ‘alignment’.” Dan, wat volgens Nowak zeker nieuw voor de jonge dansers is: “Ik vraag hun de bewegingen zo uit te voeren zoals het voor hen het meest organisch voelt. Niet dat je de choreografie qua stappen kunt veranderen, maar wel qua aanpak. Vergelijk het met een kleurboek voor kinderen: er is een tekening, een frame, maar ieder kind kiest zijn eigen kleuren en vult de kleurplaat op zijn of haar manier in. Zo is het ook bij Atomos: ik daag de dansers uit om binnen de choreografie hun vrijheid te vinden. Ik wil namelijk de mens áchter de danser zien.”

En dan is er, zegt Nowak, nog iets: “In Waynes werk moet altijd alles groter, voller, extremer, meer compleet zijn. Hij heeft een heel eigen, specifieke danstaal, met ook veel aandacht voor de overgangen tussen de poses. Als danser moet je dus continu op je toppen presteren, er zitten geen rustpunten in de choreografie.”

Microniveau
Wayne McGregor (Stockport, Engeland, 1970) staat bekend om zijn grote interesse in technologie en wetenschappen. Voor Atomos liet hij zich inspireren door de kleinste eenheid van materie, of anders gezegd: door onzichtbare structuren. “Maar”, zegt Nowak, “dergelijke inspiratiebronnen zijn voor hem vooral een vertrekpunt. Hij vertelt ons waar zijn interesses liggen en geeft ons en zichzelf creatieve opdrachten die we moeten oplossen om tot een choreografische ervaring te komen. Van zijn publiek vraagt hij volgens mij ook een actieve rol, hij wil dat mensen zijn werk op hun eigen manier interpreteren, vanuit hun eigen, unieke kijk op de wereld.”

Nowak wil, zegt ze, wel vertellen waar Atomos voor háár over gaat. “De choreografie start op een klein oppervlak, waarbij de tien dansers bovenop elkaar staan. Dan vindt er een uitbarsting plaats en verspreiden de dansers zich over het podium. Diverse relaties ontstaan, maar op een gegeven moment gebeurt er iets en keert de eruptie zich als het ware om, om uiteindelijk te eindigen in het niets.”

Voor haar verbeeldt dit alles ‘het universum op microniveau’. “Het is alsof je in een atoom kijkt, naar de kleinst mogelijke, met het oog niet meer zichtbare structuren en je je afvraagt of deze structuren zich willekeurig vormen of niet. Iets wat immers toch één groot mysterie blijft.”

Puur magie
De NBA-studenten dansen het laatste deel uit Atomos dat begint met de ‘red section’, een aaneenschakeling van solo’s en duetten. “Daarna worden de structuren steeds complexer en volgt een zeer dynamisch en extreem snel groepsdeel, om vervolgens op te lossen in een slotdeel met een compleet andere sfeer, bestaande uit een uiterst kalm trio en dito duet.”
“Zowel vanwege Waynes dansvocabulaire, dat heel eigen en specifiek is, als vanwege de enorme snelheid van de choreografie, waren de studenten aanvankelijk wel enigszins in shock”, zegt Nowak. “Daarbij: ik heb nog geen danserscast gekozen, iedereen leert alles. Dat doe ik één om iedereen gelijke kansen te geven en twee om de studenten een gezamenlijke verantwoordelijkheid te geven voor de choreografie: je doet het met elkaar en je helpt elkaar.”

“De eerste week was daardoor enorm wennen voor hen. Maar in de tweede week was er opeens die klik en daarna was het echt puur magie. Het was zo prachtig om te zien hoe deze jonge dansers risico’s namen, opeens voortdurend van cast wisselden, met partners dansten waar ze nog nooit mee gedanst hadden en samen de verantwoordelijkheid namen. In plaats van zich druk te maken over wie straks wel of niet op het podium zal staan, gooiden ze zich vol overgave, en volstrekt buiten hun comfortzone, ín het proces.”

Tekst: Astrid van Leeuwen