Nabespreken: de esthetische ervaring van groep 3/4

Dit onderzoek gaat in op de vraag op welke manier leerkrachten met hun leerlingen kunnen spreken over de persoonlijke esthetische ervaring van de leerlingen tijdens een muziektheatervoorstelling.Omdat het voeren van open gesprekken een ingewikkeld proces is worden in dit onderzoek drie verschillende gesprekstechnieken gebruikt: het Socratische gesprek, de Methode van Barrett, Drawing & Talking. Alle technieken worden zowel met een groep 3 als met een groep 4 uitgevoerd.

Om te onderzoeken of de leerlingen worden uitgedaagd over hun persoonlijke ervaringen te spreken worden alle uitspraken gecodeerd binnen de categorieën: emotie, verbeelding, verbinding en wereldbeeld. Deze vier categorieën komen voort uit de definitie die Graumans (2016) vormde van de esthetische ervaring in een literatuuronderzoek over de totstandkoming van een esthetische ervaring bij kinderen.

Mijn interesse in de esthetische ervaring heeft opgeleverd dat ik leerkrachten handvatten kan geven over de manier waarop zij met leerlingen kunnen nabespreken. Door vragen te stellen die appelleren aan de categorieën emotie, verbeelding, verbinding en wereldbeeld, kan de leerkracht met de leerlingen de volledige ervaring bespreken. Hierbij is het belangrijk dat de leerkracht een open sfeer weet te scheppen waarin de antwoorden niet goed of fout zijn, zo durven leerlingen zich meer te uiten over persoonlijke ervaringen.

Maria Wüst, (studieleider master Kunsteducatie tot 1 september j.l.), Jappe Groenendijk (studieleider master Kunsteducatie vanaf 1 september j.l.): Haar motivatie om de master Kunsteducatie te gaan doen kwam destijds voort uit de wens meer te weten en te begrijpen van de factoren die van invloed zijn op de theaterbeleving van kinderen. Zowel haar literatuuronderzoek, haar empirisch onderzoek en tenslotte haar kunsteducatieve project zijn dan ook op dit onderwerp gericht en hangen sterk met elkaar samen. De rol van de leerkracht heeft daarbij vooral haar aandacht.

Nadieh heeft hierbij zowel gekeken naar kwalitatieve verschillen tussen de gesprekken als naar kwantitatieve verschillen. Bovendien heeft ze elke methode met meerdere klassen uitgeprobeerd. Het betreft dus een grondig, zorgvuldig, omvangrijk en diepgaand onderzoek. Op basis van de resultaten komt Nadieh tot heldere aanbevelingen voor leerkrachten en nieuwe vragen voor onderzoek. Ook haar interdisciplinaire kunsteducatief project had die kenmerken van degelijkheid, zorgvuldigheid, complexiteit en artistieke diepgang. Zowel de leerkrachten als de leerlingen waren hier de doelgroepen. De opbrengsten van zowel haar onderzoek als project hebben zeker relevantie voor de ontwikkeling van de theatereducatie en verdienen aandacht van het veld.

Flora Verbrugge, artistiek leider Theater Sonnevanck: Het onderzoek dat Nadieh heeft uitgevoerd is een eerste stap naar een handleiding voor leerkrachten om zinvolle gesprekken met hun leerlingen te voeren over een voorstelling. Nadieh toont aan dat het voeren van inhoudelijk interessant klassengesprek over een voorstelling niet ingewikkeld hoeft te zijn, maar dat juist de houding van de vakdocent of leerkracht ten opzichte van de klas essentieel is.
Om deze laatste reden sluit ook Nadieh’s project zo goed aan bij onze praktijk. In dit project maken leerkrachten samen met hun leerlingen een theatrale presentatie met de hele klas en voeren deze op voor ouders en medeleerlingen. Daarnaast bereidt de leerkracht in dit traject samen met zijn/haar leerlingen het bezoek van de klas aan een professionele jeugdtheatervoorstelling voor en bespreekt deze na afloop. Tijdens dit theater-traject doorlopen de leerkrachten, begeleid door een vakdocent, stap voor stap het gehele creatieve proces. Zij worden uitgedaagd tot het aannemen van een open houding waarin ruimte is voor oriëntatie en onderzoek. Elke leerkracht wordt tijdens dit traject individueel begeleid, waarbij zo nauwkeurig mogelijk wordt aangesloten op zijn/haar persoonlijke kennis en vaardigheden. Alleen deze individuele benadering kan de leerkracht helpen om ruimte te maken voor het onzekere, voor open antwoorden, voor onderwerpen die niet goed of fout en misschien wel taboe zijn. Op deze manier leren de leerkrachten om goed naar de talenten van hun leerlingen te kijken en hen uitdagingen te bieden om deze te ontwikkelen.