Tentoonstelling voor verbeelding

Steven van Raan studeerde af met Tentoonstelling voor verbeelding, een capriccio van een onvoltooid verleden aan de Academie van Bouwkunst (master Architectuur).

‘De architect als kunstenaar versus de architect als realist. Vrij en intuïtief creëren tegenover weloverwogen en gestructureerd werken. Dit zijn twee totaal verschillende ontwerpbenaderingen die mij intrigeren. 
 
In dit afstudeerwerk vindt u mijn herontwerp voor Het Frederiksplein in Amsterdam. Het Frederiksplein is een plek met een rijke historie waarvan in hedendaagse vorm helaas niets meer zichtbaar is. Ik beoog door middel van een gelaagd herontwerp, waaraan veel onderzoek ten grondslag ligt, de oude historische waarde te herstellen en tegelijkertijd veel ruimte te creëren voor verbeelding, vervreemding en verwondering.    

Het afstudeerwerk is een studie enkel op papier waarin er geen grenzen zijn en ik me niet laat belemmeren door de realiteit van de architectuur. Ik wil een spanningsveld creëren tussen architectuur en kunst maar ook tussen verbeelding en realiteit. Ik ga hierin ver. Zo ver als ik kan, om uiteindelijk absurde ruimtes te ontwerpen waarin mensen zich continu zullen verwonderen vol betekenis. 

In het ontwerpproces heb ik mij als architect geprobeerd los te koppelen van de beperkingen die ik mij bewust en/of onbewust opleg – een proces dat ik associeer met tekenen, een fascinatie van mij. Daarbij heb ik gebruik gemaakt van bestaande ontwerptechnieken uit de surrealistische kunst, een andere fascinatie van mij. Dit afstudeerwerk kan daarom ook worden beschouwd als een onderzoek naar in hoeverre het proces uit het maken van (surrealistische) tekeningen een beter, spannender en fascinerender architectonisch ontwerp kan opleveren.   

Met mijn deelname hoop ik een breder publiek te bereiken en hen aan te moedigen om buiten de gebaande paden te gaan en om kritiek op de bestaande processen om te zetten in kracht tijdens een zoektocht naar vernieuwing.'

Marlies Boterman & Paul Kuipers, beide architect en lid van de afstudeercommissie: 'Steven van Raan heeft op een uiterst originele en inspirerende manier onderzoek gedaan naar de geschiedenis en gelaagdheid van het Frederiksplein in Amsterdam. Middels minutieuze filering van de gebouwde context en haar gebruikers, (her)introduceert hij het belang van historisch besef voor de architectuurpraktijk. De toekomst heeft hij in zijn project op poëtische wijze gedefinieerd als een ‘onvoltooid verleden’. Het heeft geleid tot een wonderlijk en speculatief architectonisch ontwerp waarin, aan de hand van de gelaagde historie van de locatie, een toekomst vol verbeelding is opgeroepen.

Het project van Steven kan gelezen worden als een kritische reflectie op de huidige bouwpraktijk, waarin hedendaags pragmatisme prevaleert boven historisch besef, het realistische boven het surreële, het algemene boven het specifieke en de efficiëntie boven het architectonische narratief. Voor zijn ontwerpproces heeft Steven de ‘capriccio’ als leidend principe genomen. De ‘capriccio’ is in de schilderkunst een architectonische fantasie waarin bestaande en historische gebouwen in een wonderlijke samenstelling een nieuwe wereld oproepen. Dit alles is rijk gedocumenteerd in een volumineus boek dat zowel als archief als manual voor de toekomst is te gebruiken. Het is niet alleen een lust voor het oog maar levert bovenal een relevante en vernieuwende bijdrage aan de architectonische methodiek van onderzoek, analyse en ontwerp. Met zijn ideeën-rijkdom bewijst Steven de architectuurpraktijk een grote en inspirerende dienst.'

Gus Tielens, architect en toegevoed lid commissie van examinatoren: 'De afstudeeravond van Steven van Raan was een avond waarop we in stilte, in gesprek, in verwondering, in bewondering en met groot enthousiasme over de (toekomst van de) stad hebben gereflecteerd. Het werk verleidt, bevraagt en is zeker. Het werk gaat over de fysieke stad met haar openbare ruimtes, haar gebouwen in het verleden, in het nu en in de toekomst. Maar gaat ook over hoe we bewegen door de stad. Wie er bewegen door de stad en hoe we elkaar daarin ontmoeten of hoe we elkaar daarin ontkennen.    

Uit frustratie of ongemak over de architectuurpraktijk waarin onderzoek vluchtig gedaan lijkt te worden en we vasthouden aan klassieke met name op efficiëntie gerichte werkmethoden, heeft Steven een eigen methodiek ontwikkeld, waarin hij zich laat inspireren door de Capriccio-stijl in de schilderkunst. Tijdslagen, gebouwen en ruimtelijke elementen uit verschillende tijdslagen worden als ware het samples in een hiphop track met elkaar verweven in fantastische verbeeldingen die een mogelijke nieuwe wereld vormen. Steven luistert naar de vertellingen en de gebeurtenissen van de plek, in dit geval het Frederiksplein in Amsterdam, en bouwt daar op vanzelfsprekende maar ook geheel eigen wijze op voort.   

Het werk is prachtig en inspirerend. Het is respectvol naar het verleden en enorm nieuwsgierig en hoopvol naar de toekomst. Het is een ode aan de verbeelding en aan de tekening. Dit werk verdient een groot podium. Maar vooral andersom wens ik ons vak deze methodiek en dit werk. De stad verdient dat.'