NRO-reviewstudie

Researchers: Melissa Bremmer, Cock Dieleman, Folkert Haanstra, Emiel Heijnen, Ellen van Hoek, Linda Reus en Diederik Schönau

Ter voorbereiding op het peilingsonderzoek Kunst & Cultuur voert het lectoraat in opdracht van het NRO een reviewstudie uit. Centrale vraag is wat beïnvloedbare factoren zijn met betrekking tot leerprestaties op het gebied van kunst en cultuur in (het einde van) het primair onderwijs. Beïnvloedbare factoren zijn kenmerken van het onderwijs zoals kennis en vaardigheden van docenten, het curriculum, de didactiek, aantal lesuren en faciliteiten. In de reviewstudie worden deze beïnvloedbare factoren uitgewerkt met betrekking tot leerprestaties per kunstdiscipline (beeldend, theater, dans en muziek) en de thema’s interdisciplinair en creativiteit. Op grond van deze review worden aanbevelingen gedaan voor de nieuw te ontwikkelen instrumenten voor het aankomende peilingsonderzoek.

Biografie Folkert Haanstra

Folkert Haanstra studeerde psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en schilderkunst en grafiek aan de Academie voor Beeldende Kunsten Minerva.
Hij heeft als onderzoeker bij het SCO-Kohnstamm Instituut van de Universiteit van Amsterdam onderzoek verricht naar de kunstvakken in het onderwijs, naar musea, muziekscholen en creativiteitscentra en naar het kunstvakonderwijs.
In 1994 is Haanstra gepromoveerd op een proefschrift over leereffecten van beeldende vakken in het onderwijs: Effects of art education on visual-spatial ability and aesthetic perception: Two meta-analyses. Amsterdam, Thesis Publishers.

Van 2001 tot en met 2015 was Haanstra als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Universiteit Utrecht. De leerstoel Cultuureducatie en Cultuurparticipatie die hij bekleedde, was ingesteld door het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst.

Van 2002 tot en met 2016 was Folkert Haanstra werkzaam als lector kunst- en cultuureducatie bij de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

Publicaties

Haanstra, F. (2023). Aanbod kunstzinnige oriëntatie. Kunstzone, 22(1), p. 16-18.

Haanstra, F., Dieleman, C., van Hoek, E., Reus, L. & Schönau, D. Wat werkt in kunstzinnige oriëntatie? Amsterdam, NL: Lectoraat Kunsteducatie, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

Haanstra, F. (2016) Integratie van kunstvakken. In T. de Baets & A. de Vugt (red.) Muziekpedagogiek in beweging. Verdieping of verbreding? (p.11-25) Heverlee: Euprint editions.

Haanstra, F. (2016) Recensie van Art education in Germany. Kunstzone, 04, p.56.

Haanstra, Folkert (2016). The concept of visual literacy In E. Wagner & D. Schönau (Hrsg.), Cadre Européen Commun de Référence pour la Visual Literacy – Prototype; Common European Framework of Reference for Visual Literacy – Prototype; Gemeinsamer Europäischer Referenzrahmen für Visual Literacy – Prototyp (p. 102-103). Waxmann. Münster, New York.

Kirchner, C. &. Haanstra, F. (2016). Expertenbefragung zu Lehrplänen in Europa- Methoden und erste Ergebnisse. In E. Wagner & D. Schönau (Hrsg.), Cadre Européen Commun de Référence pour la Visual Literacy – Prototype; Common European Framework of Reference for Visual Literacy – Prototype; Gemeinsamer Europäischer Referenzrahmen für Visual Literacy – Prototyp (p. 191-202). Waxmann. Münster, New York.

Haanstra, F. & Groenendijk, T. (2016). Erstellung eines auf dem Kompetenzmodell basierenden Instruments zur Leistungsbeurteilung. In E. Wagner & D. Schönau (Hrsg.), Cadre Européen Commun de Référence pour la Visual Literacy – Prototype; Common European Framework of Reference for Visual Literacy – Prototype; Gemeinsamer Europäischer Referenzrahmen für Visual Literacy – Prototyp (p. 292- 299).Waxmann. Münster, New York.

Groenendijk, T. & Haanstra, F. (2016). Evaluation der auf dem Kompetenzmodell des CEFR-VL basierenden visuellen Rubriken durch Lehrende und Schüler/Schülerinnen. In E. Wagner & D. Schönau (Hrsg.), Cadre Européen Commun de Référence pour la Visual Literacy – Prototype; Common European Framework of Reference for Visual Literacy – Prototype; Gemeinsamer Europäischer Referenzrahmen für Visual Literacy – Prototyp (p. 300-318). Waxmann. Münster, New York.

Groenendijk, T., Damen, M. & Boxtel, C. van, Haanstra, F., (2016). Beoordelingsinstrumenten in de kunstvakken- een review. Pedagogische Studiën, 93 (2), p. 62- 82.

Haanstra, F. (2016). Wat neemt de leerling mee van kunsteducatie? Afscheidscollege. Cultuur + Educatie 15 (44), p. 8 – 28.

Haanstra, F. (2016). Book review: The Routledge International Handbook of the Arts and Education. International Journal of Education through Art, 12 (1) , p 128-129.

Haanstra, F., Damen, M-L., Groenendijk, T. & Van Boxtel, C. (2015). A Review of Assessment Instruments in Arts Education. In S. Schonmann (Ed.) The Wisdom of the Many - Key Issues in Arts Education. International Yearbook for Research in Arts Education 3/2015 (p. 413- 418) Münster: Waxmann.

Haanstra, F., Heusden, B. van, Hoogeveen, K., Schönau, D.(2014) Kader 'Kwaliteit Kunstzinnige orientatie primair onderwijs', Utrecht: Sardes

Haanstra, F. (2014). Nationale leerplannen en leerplankaders voor de kunstvakken. Cultuur+Educatie, 14 (40), 8-25.

Haanstra, F., Damen, M., en Hoorn, M. van (2014). Beoordeling van beeldende producten in het primair onderwijs. Pedagogische Studiën 91 (4), 250-269.

Haanstra, F. (2013). Authentische Kunsterziehung: Möglichkeiten und Grenzen. In K. Bering, S. Hölscher, R. Niehoff & K. Pauls (Hgg.) Visual Learning. Positionen im internationalen Vergleich (pp. 386-400). Oberhausen: Athena Verlag.

Haanstra, F. (2013). Academisch docentschap in het hbo. Cultuur&Educatie 13 (37) 27-35.

Haanstra, F. (2013). Review of ‚Zeichnen: Wahrnehmen, Verarbeiten, Darstellen. Empirische Untersuchungen zur Ermittlung räumlich-visueller Kompetenzen im Kunstunterricht‘. Edith Glaser-Henzer a.o. International Journal of Education through Art 9 (3), p. 413-414

Haanstra, F. (2013) Kunst(educatie) om de kunst? Boekbespreking. Boekman 79 p. 198-199.

Haanstra, F. (2013). Research into competency models in arts education. Paper presented at ‘ International Perspectives of Research in Arts Education’ Bonn, November 4th 2013

Haanstra, F. (2013). Key components of authentic arts education. In A de Vugt & I. Malmberg (Eds.). European perspectives on music education (pp. 17-30). Innsbruck: Helbling.

Haanstra, F. (2013). Students’ Assessment of Arts Learning at School. In E. Liebau, E. Wagner & M. Wyman (Eds.) International Yearbook for Research in Arts Education (pp. 217-222). Münster: Waxmann.

Haanstra, F., Damen, M.L. Damen & Van Hoorn, M. (2013). The U-curve going Dutch: Cultural differences in artistic graphic development. In A. Karpati & E. Gaul (eds.). From child art to visual language of youth. New models and tools for assessment of learning and creation in art education. (pp. 211-231). Bristol: Intellect.

Haanstra, F., Damen, M.L., & Hoorn, M. van (2013). Interestingness and pleasingness of drawings from different age and expertise groups. Empirical Studies of the Arts, 31 (2) 173-194. doi: 10.2190/EM.EOV.2

Haanstra, F. (2012). Educatieve neurowetenschappen: visies en ontwikkelingen. Cultuur+Educatie 34. Brein, kunst en educatie (pp. 10 - 25). Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F. (2012). Het kunstzinnige brein. Cultuur+Educatie 34. Brein, kunst en educatie (pp. 28-71). Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Folkert Haanstra sprak op 29 november 2012 ter gelegenheid van het afscheid van Mart Janssens (studieleider Master Kunsteducatie Fontys/Zuyd) een korte videoboodschap uit over de relatie van ontwikkelingen in de beeldende kunst met het schoolvak beeldende kunst en vormgeving.
Bekijk de videoboodschap op YouTube

Haanstra. F. (2012) Nederland is bovengemiddels cultureel actief, Overal!Overijssel 2012, p. 8-9

Haanstra, F. (2011). Authentieke kunsteducatie: een stand van zaken. In Authentieke Kunsteducatie, Cultuur + Educatie 31 (p. 8-36). Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F., Van Hoorn, M. & Damen, M.L. (2011). The U-curve going Dutch: Cultural differences in judgements of artwork from different age and expertise groups. International Journal of Education through Art 7 (2) p. 153 -169.

Haanstra, F., Damen, M.L. & Van Hoorn, M.(2011). The U-Shaped Curve in the Low Countries: A Replication Study. Visual Arts Research 37 (1) p. 16 -29.

F. Haanstra (2011). Review of Children & Pictures. Drawing and understanding. Richard P. Jolley (2010). International Journal of Education through Art 7 (1), p. 99-101

F. Haanstra (2011). Leven in een digitale kunstwereld. Interview met Brent Wilson. Kunstzone, 6, p. 40-41.

F. Haanstra (2011). Vijf denkwijzen over modern kunst. Interview Parsons. Kunstzone, 7/8, p. 35-37.

Damen, M-L., Nagel, I. & Haanstra, F. (2010). Short-term effects of compulsory multidisciplinary secondary arts education on cultural participation in the Netherlands. Studies in Art Education, 51(2), 147-161.

Nagel, I., Damen, M-L. & Haanstra, F. (2010). The arts course CKV1 and cultural participation in the Netherlands. In: Poetics, 38(4), p. 365–385.

Haanstra, F. (2009). Voor altijd vervreemd van cultuur: Fabels en feiten over de effecten van kunsteducatie. Kunstzone 8 (9) (p. 40-41).

Haanstra, F. & Hoorn, M. van (2009). Culturele invloeden op de esthetische beoordeling van beeldend werk. Cultuur+Educatie 24. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F. (2009). Integratie van kunstvakken: een literatuuroverzicht. In T.Hagen, F. Konings & F. Haanstra. Grenzen aan samenhang (p.51- 59). Amsterdam: Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, lectoraat Kunst- en cultuureducatie.

Haanstra, F. (2009). ‘Freizeitkunst’ und Schulkunst. In C.-P. Buschkühle, J. Kettel & M.Urlass (hgg.). Horizonte Internationale Kunstpädagogik(p. 489-508). Oberhausen: Athena Verlag.

Haanstra, F. (2008). Research into goals and effects of arts education. In J.Zeelen, C. van Beilen & M. Slagter (Eds.) Max van der Kamp remembered (p. 23-30). Amsterdam: Max Goote Kenniscentrum.

Werkgroep Onderzoeksagenda Cultuureducatie, Haanstra, F. en van Hoorn, M. (Red.) (2008). Zicht op… een onderzoeksagenda cultuureducatie. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F., van Strien, E. and Wagenaar, H. (2008). Teachers' and students' perceptions of good art lessons and good art teaching. International Journal of Education through Art, 4 (1), 45-55.

Haanstra, F. (2008). De thuiskunst van scholieren. Amsterdam: Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

Haanstra, F. & Schönau, D. (2007). Evaluation Research in Visual Arts Education. In: L. Bresler (Ed.) International Handbook of Research in Arts Education (p. 427-442). Dordrecht: Springer.

Haanstra, F. en Schönau, D. (2007). Ontwikkelingen in evaluatie-onderzoek. In: Effecten van kunsteducatie in internationaal perspectief (p.8-28). Cultuur+Educatie 18. Utrecht Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F. (2006). The WOW Factor: een blijde maar slecht onderbouwde boodschap over de effecten van kunsteducatie. Kunstzone 5 (9) p. 29-31.

Haanstra, F. & Koolstra, E. (2006). Culturele competenties. In: A. Gerrits (samenstelling). Cultuur leert anders, Projectbundel Cultuurprofielscholen in het vo. ’s-Hertogenbosch: KPC Groep.

Haanstra, F., Strien, E. van en Wagenaar, H. (2006). Docenten en leerlingen over de lespraktijk beeldende kunst en cultuur. Amsterdam: Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

Oomen, C., Donker, A., Grinten, M. van der, & Haanstra, F. (2006). Monitor cultuureducatie voortgezet onderwijs. Peiling 2006. Utrecht: Oberon.

Damen, M-L., Haanstra, F. en Hoorn, M. (2006). Onderzoekskader cultuureducatie in Nederland: Zwaartepunten van onderzoek naar cultuureducatie. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F. (2005). Tegen de stroom. De aparte positie van kunstenaars. Boekman 65, p. 43-45.

Haanstra, F. (2005). De kunstvakken en de canon. In: Nieuwsbrief Kunsten ’92 nr.31.

Haanstra, F. (2003). Kunstenaars en schoolkunst. Boekman 56 (15), p. 74-77.

Ganzeboom, H., Haanstra, F., Damen, M. & Nagel, I. (2003). Momentopnames CKV1: Eindrapportage CKV1-Volgproject. Cultuur+Educatie 8. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F. (2003). Visitors’ learning experiences in Dutch museums. In M. Xanthoudaki, L. Tickle, & V. Sekules (Eds.), Researching visual arts education in museums and galleries. An international reader. (p. 33-48). Dordrecht/Boston/London: Kluwer Academic Publishers.

Haanstra, F & Hoorn, M. van (2002). ‘Art can be beautiful- if you understand it..’: learning effects of arts education projects among secondary school pupils in the Netherlands. In: Research in Drama Education, 7 (1), p. 27- 42.

Haanstra, F. (2002). Een kunstencluster voor het mbo? Amsterdam: Max Goote Kenniscentrum voor Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie.

Damen, M., Haanstra, F., & Henrichs, H. (2002). Een kwarteeuw onderzoek naar kunsteducatie. Cultuur+Educatie 4. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Haanstra, F. (2001). ‘De Hollandse Schoolkunst’. (Oratie). Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland.

Koningen van de kunsteducatie, een driegesprek van Kunstzone met Folkert Haanstra, Diederik Schönau en Piet Hagenaars.
Deel 1
Deel 2

Biografie Cock Dieleman

Cock Dieleman studeerde geschiedenis in Utrecht en theaterwetenschap in Amsterdam. Sinds 1985 werkt hij voor de opleidingen theaterwetenschap en dramaturgie van de UvA, thans als universitair docent. Zijn specialisaties zijn theatereducatie, jeugdtheater, dramaturgie en contemporain Nederlands theater. Van 2014 tot 2017 was hij opleidingsdirecteur kunst- en cultuurwetenschappen. In 2017 en 2018 was hij matchmaker kennisdeling voor de faculteit geesteswetenschappen. Hij is mede-auteur van het in 2020 verschenen Inleiding in de dramaturgie (Amsterdam University Press). Voor meer publicaties van zijn hand zie het tabblad Publicaties.
Naast zijn docentschap in Amsterdam was hij van 1999 tot 2005 werkzaam als hoofd educatie van Het Zuidelijk Toneel, respectievelijk ZT Hollandia in Eindhoven. In dezelfde tijd was hij samen met Erik Lint initiatiefnemer van de website Nederland Theaterland.

Publicaties

Dieleman, C. & Reus, L. (2023). Podcast Wat werkt in kunstzinnige oriëntatie? Amsterdam. NL: Lectoraat Kunsteducatie.
Haanstra, F., Dieleman, C., van Hoek, E., Reus, L. & Schönau, D. Wat werkt in kunstzinnige oriëntatie? Amsterdam, NL: Lectoraat Kunsteducatie, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

Biografie Linda Reus

Linda Reus is werkzaam als docent aan de opleiding Pedagogische Wetenschappen van de Radboud Universiteit. Als kind deed Linda niets liever dan dansen. In 1999 studeerde zij af aan de dansacademie. Zij behaalde in 2006 haar master psychologie / cognitiewetenschap aan de Radboud Universiteit. In 2014 promoveerde ze op een onderzoek naar de motorische ontwikkeling van jonge kinderen met het Prader‐Willi syndroom. Zij is geïnteresseerd in de mechanismen achter ontwikkeling en bestudeert daarvoor de EBL-methodiek en ouder-kind interactie. Het zijn de kenmerken uit de kunsten zoals ritme, tempo, vlakverdeling, dynamiek die zij in haar onderzoek opnieuw in een ander licht tegen komt.

Publicaties

Biografie Diederik Schönau

Diederik Schönau, kunsthistoricus en cultuurpsycholoog, is als vakmedewerker verantwoordelijk geweest voor de productie van eindexamens en toetsen in de beeldende vakken bij het Cito (vwo, havo, mavo,. vmbo, basisvorming). Hij was als trainer en adviseur pop het gebied van toetsing en examinering betrokken bij de invoering van de Tweede Fase op scholen in het voortgezet onderwijs en als assessment consultant werkzaam bij Cito International. Van 2007 tot 2010 was hij lector kunsteducatie bij ArtEZ hogeschool voor de kunsten in Zwolle en van 2014 tot 2022 als extern adviseur betrokken bij de kenniskring van het lectoraat kunsteducatie van de AHK. Van 1999 tot 2002 President van de International Society for Education through Art (InSEA) en van 2017 tot 2021 bestuurslid en Chair van de European Network for Visual Literacy (ENViL).

Publicaties

Schönau, D. (2023). Kunstzinnige oriëntatie in het onderwijs: wat werkt wel (en niet)?. Cultureel Kapitaal, LKCA.
Haanstra, F., Dieleman, C., van Hoek, E., Reus, L. & Schönau, D. Wat werkt in kunstzinnige oriëntatie? Amsterdam, NL: Lectoraat Kunsteducatie, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

Biografie Ellen van Hoek

Ellen van Hoek is afgestudeerd als fluitist aan het Amsterdamse Sweelinck Conservatorium (CvA) en is werkzaam als musicus en docent. Zij heeft dwarsfluit en traverso gestudeerd. In het kader van de master Kunsteducatie aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten deed zij onderzoek naar de ‘muzikale thuiskunst van scholieren’. Na het afronden van de master werkt zij nu als freelance onderzoeker. Onderzoekspublicaties in samenwerking met het lectoraat Kunsteducatie zijn onder andere Muziekles is anders (2013) en ‘Bewogen muziek’ (2016). Ook werkte zij in het kader van beoordeling in het kunstonderwijs aan de ontwikkeling van “Bandcheck’, een digitale tool voor zelfreflectie voor bandspelers.

Publicaties

Haanstra, F., Dieleman, C., van Hoek, E., Reus, L. & Schönau, D. Wat werkt in kunstzinnige oriëntatie? Amsterdam, NL: Lectoraat Kunsteducatie, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.
Hoek, E. van. (2021). Podcast Co-teaching in het primair kunstonderwijs. Amsterdam. NL: Lectoraat Kunsteducatie.
Van Hoek, E., & Bremmer, M. (2020). Eén plus één is meer. Pabo en kunstvakstudenten leren met en van elkaar als teamplayers. Kunstzone 19(5), 20-23.
Bremmer, M. & van Hoek, E. (2020). Teamplayers: 4CO-teaching in arts education in primary education. International Journal of Education & the Arts, 21(9).
Hoek, E. van. (2017). Bandcheck. Kunstzone (juli, 4), 6¬8.
Hoek, E. Van (2017). Met meer handen in de klas meer muziek. Co-teaching in de Aslan Muziek Talent Express. Amsterdam, NL: Lectoraat Kunsteducatie