Arts Beyond Ableism: Kunst, educatie en sociale rechtvaardigheid
Op 25 november 2023 vond de conferentie Arts Beyond Ableism plaats in het Conservatorium van Amsterdam. Tijdens dit evenement stond het thema unlearning ableism in arts centraal: hoe kunstenaars en leraren kunnen helpen om vooroordelen tegen mensen met beperkingen in kunst, onderwijs en de maatschappij tegen te gaan.
Een groep van ongeveer 30 mensen in een cirkel in een studio met een witte vloer. Sommigen staan, anderen zitten. In het midden staat een man met lichtbruine huidskleur met armen naar voren en vingers uitgestrekt naar boven naar de deelnemers. Alle deelnemers in de cirkel er omheen hebben hun armen naar voren uitgestrekt richting de man.
Twee vrouwen staan op een podium met theaterlicht. In de achtergrond zitten muzikanten. Rechts staat een lichtbruine vrouw met een kleine rechterhand. Zij draagt een bril en een roze shirt en praat in de microfoon die ze vasthoudt met haar linkerhand. Links van haar staat een witte vrouw met een groen shirt. Ze houdt met twee handen kaartjes vast en lacht.
Een witte vrouw in grijze kleding zit op haar knieën tussen andere mensen op een grijze vloer. De vrouw heeft een papier om haar nek hangen, een stift in haar linkerhand en een rol plakband in haar rechterhand. Naast haar liggen rollen tape en om haar heen zitten andere mensen in verschillende houdingen op de grond iets te maken.
Aanleiding
Op initiatief van het lectoraat van de Academie voor Theater en Dans en het lectoraat Kunsteducatie kwam een groep van 10 kunstdocenten en -onderzoekers samen om ervaringen uit te wisselen over hun inclusieve werkpraktijk. Die bijeenkomst was zo positief en inspirerend, dat er nóg een bijeenkomst werd georganiseerd. De wens ontstond om deze ervaringen ook met een grote publiek te delen. Uit dit idee ontstond de Arts Beyond Ableism conferentie. Deze conferentie werd gefinancierd door het Thematisch Samenwerkingsprogramma (TCP) van de AHK. Alle foto's van de bijeenkomst zijn gemaakt door Thomas Lenden.
Inclusie in kunstlessen
Tijdens de conferentie werd gesproken over het belang van een brede aanpak om ervoor te zorgen dat iedereen, ongeacht achtergrond, dezelfde kansen krijgt om deel te nemen aan kunst en onderwijs. AHK-docenten deelden hun ervaringen en ideeën in verschillende presentaties en workshops, met als doel anderen te inspireren om inclusiever te zijn in hun kunstlessen (bekijk het hele programma hier).
Toegankelijkheidsnotitie
In aanloop naar de conferentie werd het projectteam geadviseerd door een Accessibility Advisor om zowel het productieproces als de dag zelf zo toegankelijk mogelijk te maken. Dit resulteerde in de Toegankelijkheidsnotitie, die via de knop hieronder te downloaden is. Dit document biedt praktische richtlijnen voor bezoekers en maakt inzichtelijk hoe het evenement toegankelijk(er) is gemaakt. Met de Toegankelijkheidsnotitie kan bovendien worden gedeeld hoe erover is nagedacht om de toegankelijkheid te verbeteren. Deze notitie kan als voorbeeld dienen voor andere faculteiten, academies en hogescholen om de toegankelijkheid van evenementen te vergroten en hierover effectief te communiceren.
Terugblik en programmaoverzicht
Expositie Who cares? Op Mezzanine
Tijdens de hele dag was de expositie Who cares? te bezichtigen. Who cares? toonde een verzameling tekeningen van ATD Teacher-Researcher, zangeres en performer Mira Thompson. In deze tekeningen onderzocht ze hoe het is om zorg te ontvangen. Ze bracht persoonlijke zorgmomenten en ontmoetingen tot leven in grappige, opeenvolgende verhalen. Hiermee zette ze zich af tegen het simplistische denken over zorg geven en ontvangen. Met deze tekeningen liet ze zien hoe ingewikkeld en tegenstrijdig het kan zijn om zorg nodig te hebben in het dagelijks leven.
Keynote presentatie Patty Berne (Sins Invalid)
De keynote presentatie werd verzorgd door Patty Berne van Sins Invalid. Sins Invalid is een performanceproject dat kunstenaars met een beperking ondersteunt en hun werk viert, met speciale aandacht voor kunstenaars van kleur en LGBTQ+/gendervariantkunstenaars. Ze verkennen thema's als seksualiteit en het gehandicapte lichaam, en dagen traditionele opvattingen over 'normaal' en 'sexy' uit. Patricia Berne, medeoprichter en directeur van Sins Invalid, heeft een achtergrond in traumapsychologie en heeft zich ingezet voor diverse gemeenschappen, waaronder overlevenden van geweld en immigranten. Hun werk richt zich op het creëren van ruimte voor gemarginaliseerde stemmen. Berne ontving in 2020 de Disability Futures Fellowship voor hun bijdrage aan rechtvaardigheid voor mensen met een handicap. Bekijk de keynote presentatie hier:
Sins Invalid heeft in 2015 een overzicht gemaakt van “10 Principles of Disability Justice”.
Nagesprek met Noli Kat
Aansluitend op de keynote vond een nagesprek met Noli Kat plaats. Noli Kat is een zieke kunstenaar: ze worstelt met haar psychische gezondheid. Ze maakt werk op het gebied van poëzie, proza, zelfportretten en performancekunst. In 2015 liep ze stage bij het performanceproject Disability Justice Sins Invalid.
Parallelsessie 1
Bij de eerste parallelsessie was het mogelijk om de videoles Access Intimacy door Mira Thompson en Carly Everaert of de workshop Doing Neurodiversity: Wayfaring Words door Antje Nestel en Aster Arribas bij te wonen.
Videoles On Access Intimacy van Mira Thompson en Carly Everaert
Tijdens de conferentie werd de videoles On Access Intimacy getoond. Deze videoles, in het Engels gesproken en Nederlands ondertiteld, is ontwikkeld door kostuumontwerpster en ATD-docent Carly Everaert en singer-songwriter en docent Mira Thompson. Geïnspireerd door Disability Justice en Disability Studies, verkent de les nieuwe manieren van creëren en leren vanuit een gehandicaptenperspectief. Deze videoles is ontworpen voor docenten en is de eerste van een serie over handicaps in de (podium)kunsten.
Meer weten?
De film is gratis beschikbaar voor iedereen en is inclusief een beschrijvend transcript en een handleiding "hoe te gebruiken". Benieuwd naar de film? Stuur dan een e-mail naar Marilixe Beernink via marilixe.beernink@ahk.nl.
Lees het interview met Mira: Artistiek onderzoek - Wat houdt dat in?
Doing Neurodiversity: Wayfaring Words
Workshop gefaciliteerd door Antje Nestel en Aion Arribas
Tijdens de workshop Doing Neurodiversity: Wayfaring Words faciliteerden Antje Nestel en Aion Arribas een unieke benadering van inclusie. Ze stelden vragen zoals: Wat als we nog niet precies weten wat inclusie is? Wat als inclusie niet gaat over het verwelkomen van de ‘anderen’, zoals neurodivergente mensen en gehandicapten, maar eerder over hoe we omgaan met tendensen die vaak als pathologieën worden bestempeld?
De workshop moedigde deelnemers aan om inclusiviteit te heroverwegen door middel van 'reizende citaten', een techniek die neurodiverse woorden en gedachten centraal stelde. Hierbij kwamen ook verschillende vormen van communicatie aan bod die vaak worden genegeerd, zoals beweging, textuur, vorm, geluid, vibratie en kleur. Deze synesthetische vormen van communicatie werden besproken in de context van hoe ze vaak worden afgewezen door genormaliseerde relaties.
Shy*play, een platform opgericht door Aion Arribas en Antje Nestel, stond centraal in deze workshop. Dit platform richtte zich op het beoefenen van neurodiversiteit als een relationele praktijk van verschil, in plaats van een proces van verklaring. Ze gebruikten kunst-als-proces- en (ont)leertechnieken om sociale verbanden te creëren met hun eigen waarden, buiten de conventies van normaliteit en identificatie. Shy*play werd mede mogelijk gemaakt door het lectoraat van de Academie voor Dans en Theater.
Meer weten?
- Lees het interview met Aion: Artistiek onderzoek - Wat houdt dat in?
- Lees meer meer over Aion's teachers-researchers fellowship bij het lectoraat van het ATD.
- Antje and Aion zijn het eerste duo dat deelnemen aan THIRD's Group of Companions 6.
- Lees meer over het onderzoek van Antje en Aion: Shy*Play.
Een witte vrouw met wit kort haar en zwarte kleding staat op een grijze vloer. Ze houdt paarse wol strengen vast in haar handen. Haar rechterhand steekt schuin omhoog en haar linkerhand voor haar buik. Op de grond liggen vellen papier en gekleurde wol draden, op de achtergrond hangt een zwart gordijn.
Een witte vrouw met een groene trui en een zwart mondkapje op houdt een uitgeknipte slinger papier voor haar gezicht omhoog die tot de grond komt. Ze zit in een rolstoel en heeft gekleurde armbanden om haar rechterpols. Op haar schoot ligt papier. Op de achtergrond staan gestapelde stoelen en hangt een zwart gordijn.
Een witte non-binair persoon met schouderlang haar en een bril op leest voor uit een boek. Hen heeft een lavendelkleurig trainingsjasje en T-shirt aan, een koptelefoon om diens nek hangen en houdt met diens linkerhand een microfoon voor diens mond. Op de achtergrond hangen blauwe gordijnen.
Concert My Music Ability: inclusief componeren
Na de parallelsessie was er een plenaire concertpresentatie van het Artist in Residence (AIR) project met Drake Music Scotland, dat in de drie dagen voorafgaand aan het symposium plaatsvond bij het CvA. Drake Music Scotland is een toonaangevende kunstorganisatie die prijzen heeft gewonnen voor hun werk op het gebied van inclusieve muziekpraktijken. Hun missie is om muzikanten en componisten met een handicap de kans te geven om muziek te leren, te creëren en uit te voeren, en deel te nemen aan creatieve processen. Muziektechnologie speelt hierbij een belangrijke rol. Tijdens de concertpresentatie maakten de bezoekers kennis met het project en zagen zij de wereldpremière van de muziek die door het inclusieve ensemble, bestaande uit studenten en gastmuzikanten, was gecreëerd.
Vier vrouwen zitten op een podium met theaterlicht. In het midden een witte vrouw met het downsyndroom. Ze draagt een beige trui en zit met omhoog getrokken benen op een stoel. Ze speelt op haar viool, voor haar staat een muziekstandaard. De witte vrouw rechts van haar buigt naar haar toe. Links van haar zit een witte vrouw met een geel geknoopte blouse. Haar viool rust op haar schoot en de strijkstok in haar linkerhand steekt omhoog. Achter haar staat een lichtbruine vrouw met een roze trui en een bril.
Een witte jongen met een lichtgrijze trui zit naast twee witte vrouwen. Hij zit in een rolstoel met rode bekleding en heeft een paars kussen onder zijn rechtervoet. Hij heeft een klein lichaam en lacht met zijn nek gestrekt naar achter. Zijn linkerhand ligt op de schoot van de vrouw naast hem en zijn rechterpols is gebogen voor hem en aangespannen. De witte vrouw links van hem heeft halflang haar en draagt een bril. Zij lacht. Rechts van hem zit een witte vrouw met donker haar en een lichtroze glimmende blouse met een gitaar op haar schoot. Zij glimlacht. Achter hen zitten twee mensen.
Een jongen met een lichtbruine huidkleur kust een lichtbruine vrouw op haar wang. Hij heeft een verstandelijke beperking. Hij draagt een rood shirt met korte mouwen en heeft zijn arm in het gips met een mitella om zijn nek. De vrouw lacht en draagt een bordeauxrode hoofddoek en zwarte blouse.
Parallelsessie 2
Bij de tweede parallelsessie was het mogelijk om de workshop met RDM DanceLab en Damar Lamers of de workshop My Music Ability door Debby Korfmacher en Melissa Bremmer te volgen.
RDM DanceLab en Damar Lamers
Bij de ReDiscoverMe DanceLabs gaat het om door middel van beweging je lichaam en de mogelijkheden die het biedt te herontdekken, zowel individueel als samen. Met hun groep van amateurdansers en (semi)professionals, met en zonder chronische ziekte of fysieke uitdaging, hadden ze intensief samengewerkt aan een dynamisch en inclusief dansstuk. Na de presentatie bewogen ze samen met het publiek op een speelse en toegankelijke manier, waarbij het genieten van de kracht van dans centraal stond.
DANS is voor IEDEREEN! Stichting ReDiscoverMe draagt bij aan een inclusief dansend Nederland met dansprojecten voor iedereen, en richt zich in het bijzonder op kwetsbare doelgroepen, waaronder mensen met een chronische ziekte of andere fysieke uitdaging.
Meer weten?
Damar Lamers deed eerder onderzoek bij het lectoraat Kunsteducatie. Lees het onderzoek Mag ik deze dans met jou? Verkenning inclusieve danseducatie voor deelnemers met MS en Parkinson
Een witte vrouw met blond haar houdt een microfoon voor haar borst. Naast haar een witte vrouw met donkerblond haar in een rolstoel. Achter hun staan acht mensen met voeten op heupbreedte. Op de achtergrond hangen zwarte gordijnen en een wit scherm met rood licht erop geprojecteerd.
Een bruine kale vrouw staat op een grijze vloer in een spotlicht. Haar knieën zijn gebogen en ze houdt haar handen voor zich met gebogen ellebogen. Ze draagt een donkerblauw t-shirt en daaronder paarse lange mouwen en een zwarte lange broek. Ze staat voor iemand in een rolstoel. Links van haar staat een persoon met de rug naar ons toe en achter haar staan twee witte vrouwen. Ze dragen allemaal hetzelfde donkerblauwe t-shirt met een print erop.
Rechts staat een witte vrouw met donkerblauw t-shirt. Ze heeft haar rechterarm gebogen boven haar hoofd en haar linkerarm gebogen voor haar buik. Links van haar zitten vier mensen in een stoel en rolstoel en een persoon staat. De achtergrond is zwart en de vloer lichtgrijs, het theaterlicht is op hen gericht.
Workshop My Music Ability door Debby Korfmacher en Melissa Bremmer
In deze workshop werden de stappen gepresenteerd die het Conservatorium van Amsterdam (CvA) heeft gezet om inclusief muziekonderwijs in het curriculum te integreren. Daarin waren de Artist-in-Residence-programma's cruciaal. Het CvA nodigde toonaangevende kunstorganisaties zoals Drake Music London en Drake Music Scotland uit om samen te werken met onze studenten. Deze organisaties bieden mogelijkheden voor mensen met een handicap en extra ondersteuningsbehoeften door muziektechnologie te integreren. We bespraken tijdens de workshop wat we hebben geleerd uit deze samenwerkingen en hoe dit heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van projecten en keuzevakken over inclusief muziekonderwijs aan het CvA.
Meer weten?
Naar aanleiding van het Artist-in-Residence-project My Music Ability hebben projectleider Debby Korfmacher (CvA) en Melissa Bremmer (lector Kunsteducatie) het onderzoek Encountering disability in music uitgevoerd. Zij vertellen hier samen met musicus Karin van Dijk over in de podcast Kunsteducatie uitgelicht. Beluister de podcast hier.
Het (Engelstalige) wetenschappelijke artikel over het onderzoek Encountering disability in music is gratis te lezen. Lees het artikel hier.
Wil je meer weten over de voorgaande AIR projecten?
In 2018 was Artist In Residence Drake Music te gast en vond de conferentie My Music Ability plaats, lees hier het verslag terug.
In 2021 vond de tweede editie plaats van My Music Ability: Muziek voor iedereen, de conferentie waarbij (inter)nationale groepen laten zien hoe muziek maken én beleven mogelijk is voor iedereen. Lees hier het verslag terug.
In 2023 vond het AIR-project My Music Ability: Inclusive Composing plaats op het Conservatorium van Amsterdam. Lees hier het verslag terug.
Twee witte vrouwen met bruin haar staan in een klaslokaal. De voorste vrouw is in het zwart gekleed en houdt de wijsvingers van haar beide handen voor haar omhoog terwijl ze praat. De vrouw rechts heeft een donkergroen shirt aan en knipt met de vingers van haar linkerhand die ze gebogen voor zich houdt. Achter hen een digibord met verticale strepen in verschillende kleuren, een laptop op een muziekstandaard en een lege stoel.
Publicaties over dit onderwerp
ArtsSciences Unlocked. Melissa Bremmer, Emiel Heijnen en Sanne Kersten (2022)