Social safety

"I pity the country / I pity the state. And the mind of a man / who thrives on hate" zingt Leanne Betasamosake Simpson in navolging van Willie Dunn, een singer-songwriter met een Mi’kmaw en Schots/Ierse achtergrond, 50 jaar geleden.
Simpson verbindt zich met de strijd van mede-inheemse activisten van vijftig jaar eerder. De video is geregisseerd door Lisa Jackson & Conor McNally die beelden uit een documentaire gemaakt door Willie Dunn in 1968, verweven met hedendaagse beelden. Zo ook het beeld van ‘Idle no More’; de door inheemsen geleide sociale beweging van het afgelopen decennium. Niet alleen zien we een prachtige artistieke samenwerking over generaties heen, we zien hoe Leanne in dialoog gaat met het verleden.


Na onze vorige nieuwsbrief, waarin onze oud-collega Chris opriep tot steun aan Palestina, kwamen er klachten binnen. Niet iedereen van de AHK voelt zich ‘veilig’ als de Palestijnse zaak wordt gesteund. Om soortgelijke redenen zijn op sommige academies posters met oproepen tot een staakt-het-vuren en solidariteit onderwerp van discussie. Dit bericht kan soortgelijke gevoelens van ‘onveiligheid’ oproepen.

Een aantal weken geleden werd het Waterlooplein – dichtbij veel van de AHK-gebouwen – het schouwtoneel van een krachtig protest. Het was ongekend in de Nederlandse geschiedenis dat de publieke ruimte werd bezet om uitspraak te doen tegen de komst van de Israëlische president voor de opening van het Holocaustmuseum en tegen het zionisme. Er kwamen mensen in opstand, geleid door verschillende organisaties, waaronder de Joodse organisatie Erev Rav. “We reageren als onze pijn geïnstrumentaliseerd wordt om de onderdrukking van anderen te rechtvaardigen”, schrijft een van de organisatoren. Veel van de demonstranten wezen erop dat zij juist vanwege de wreedheden van de Holocaust en om hun voorouders te eren, het hoofd van de staat Israël die in het Internationale Gerechtshof van genocide wordt beschuldigd, niet zagen als de juiste persoon om het museum te openen. Het protest liet precies zien wat de reguliere politiek en media niet aankunnen: complexiteit, solidariteit en moed.

Kunnen wij binnen de AHK iets van dit geluid vasthouden?
Esra Özyürek schrijft in haar boek Subcontractors of Guilt (2023) hoe in Duitsland het antisemitisme de afgelopen twintig jaar is geëxternaliseerd naar minderheidsgroepen: de Duitse Holocaustschuld is ‘uitbesteed’ aan moslims. In plaats van het antisemitisme aan te pakken dat binnen Duitsland bleef bestaan onder witte (meestal rechtse) Duitsers, was het gemakkelijker om naar Duitse moslims te verwijzen en hen als antisemitisch af te schilderen. Özyürek merkt hoe de afgelopen jaren vele anderen, waaronder Duitsers met een Joodse achtergrond, die zich proberen uit te spreken over racisme, ook worden uitgescholden en gedemoniseerd. Proberen de holocaust te vergelijken met andere genociden en het idee dat antisemitisme uniek en “anders is dan andere vormen van racisme” is zeer ‘gevaarlijk’. In Discourse on Colonialism (1950) durfde Aimé Cesaire (de dichter en schrijver uit Martinique en de grondlegger van de Négritude-beweging) die ‘gevaarlijke’ vergelijking al te maken. Niet om het geweld van de Holocaust te relativeren, maar hij laat zien dat Hitler toch niet zo uitzonderlijk was als hij leek: hij stond in de Europese traditie van genocidaal racisme. Europa is “moreel en spiritueel onverdedigbaar”, schreef Cesaire.

In de jaren zeventig ging mijn vader naar een kibboets. Hij geloofde in het project van Israël en dacht dat hij bijdroeg aan het verwezenlijken van deze droom. Hij dacht dat hij ‘aan de goede kant van de geschiedenis’ stond. Net als zoveel anderen kwam hij erachter dat de droom een zionistische mythe was, die zo ontzettend destructief was. In 2012 wilde hij op 72-jarige leeftijd naar Palestina gaan om als ambulancechauffeur ter plaatse te helpen. Zijn verlangen een reddersrol te spelen op zijn leeftijd was volkomen onverantwoord. Mijn moeder liet hem niet gaan.

Voor de reguliere politiek en media is het nog steeds gemakkelijker om te pleiten voor de mythe van het zionisme en om de schuldgevoelens van een land te externaliseren en te projecteren op ‘de ander’. Maar de demonstranten op het Waterlooplein weigerden “onderaannemers van de Holocaustschuld” te zijn, en drongen aan op een andere relatie met ‘geschiedenis’. Zij begrijpen dat ze een verantwoordelijkheid dragen in het heden. Voor hen is antizionisme niet gelijk aan antisemitisme.
Terug naar de AHK: Wanneer is aanspraak maken op ‘veiligheid’ eigenlijk een claim op comfort en gezelligheid? Wanneer is het een traumareactie, en wanneer is het een oproep om beschermd te worden en weggehouden te worden van de confrontatie met iets dat pijnlijk, overweldigend en complex is?

Onderwijs was nooit ‘veilig’ en daarom geven veel docenten tegenwoordig de voorkeur aan de term ‘brave space’. Een achteloze aanspraak op veiligheid verwatert grensoverschrijdend gedrag en geweldsincidenten, bijvoorbeeld wanneer iemand wordt achtervolgd bij het betreden van een gebouw omdat iemand vindt dat “ze hier niet thuishoren” of wanneer seksueel misbruik in onze instellingen plaatsvindt, zoals helaas het geval is. Dapper zijn is wat we van studenten verwachten. Wat kunnen wij van onze docenten en medewerkers eisen? (En wat kunnen we verwachten van ons management dat als taak heeft om financiën voor onderwijs veilig te stellen van een regering die Israël steunt in zijn genocide?)
De afgelopen maanden heb ik mij afgevraagd wat de discussies rondom sociale veiligheid en identiteit ons nou precies brengen. Mijn collega Aminata maakt het onderscheid tussen kwetsbaar zijn en fragiel zijn. Kwetsbaarheid is wanneer we onze emoties, onze angsten of verdriet durven te delen en open staan om te leren. Kwetsbaarheid kent een open einde. Fragiliteit daarentegen is de toestand van zwak zijn, overweldigd zijn, verteerd worden door zelfmedelijden en niet in staat zijn de realiteit onder ogen te zien. Defensieve mechanismen komen in actie en ontkenning, schaamte en schuldgevoel kunnen gemakkelijk op iemand anders worden geprojecteerd.

Ik moest denken aan een oud-student die ik in januari ontmoette voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Ze was net terug gekomen van een bezoek aan haar familie in Tel Aviv en liep over van emoties. Maar hier stond ze, met haar bord: ‘Stop de moord: Stop de bezetting: Stop’.


Ik kijk uit naar het bezoek van Leanne Simpson. Haar werk daagt ons uit om samen te durven denken. Om geen genoegen te nemen met een kant-en-klaar antwoord. Om moed en kwetsbaarheid te tonen, om onze eigen geschiedenis en standpunten te herzien. Om van gedachten te veranderen. Om te werken tegen geest en de staat die vaart op haat.

Delen