De beste musici voor de basis

Muziekonderwijs voor alle basisschoolleerlingen, daarin voorziet het kunstenplan 2013-2016 van de Gemeente Amsterdam. Het conservatorium van São Paulo heeft lange ervaring met muziekonderwijs voor een brede groep kinderen. Om van die ervaring te leren en op deze manier ook het plan van de Gemeente verder te brengen is het Conservatorium van Amsterdam (CvA) in 2012 een samenwerking aangegaan met dit Braziliaanse conservatorium. ‘Het conservatorium daar is sinds een aantal jaren ook verantwoordelijk voor het Guri-programma’, vertelt directeur Janneke van der Wijk van het CvA.

Guri: gratis muziekonderwijs voor alle kinderen

Paulo Zuben, artistiek en pedagogisch directeur van het conservatorium van São Paulo, bracht eind augustus een bezoek aan Amsterdam. Tijdens een expert meeting stelde hij het al dertig jaar draaiende Guri-project voor aan docenten en musici van het conservatorium en muziekscholen: indrukwekkende wapenfeiten met als bekroning het concert in het Muziekgebouw aan het Ij van het jeugdsymfonieorkest São Paulo bestaande uit musici die hun muzikale loopbaan bij Guri zijn begonnen. Binnen Guri volgen op dit moment 13.000 kinderen vanaf 6 jaar muzieklessen, er zijn 180 docenten en 46 depandances. De kinderen krijgen zes uur per week muziekles op hoog niveau in zang, theorie en instrumentaal. ‘Voor de kinderen is hun instrument een belangrijk deel van hun leven. Zij voelen zich er verantwoordelijk voor. In veertig jaar zijn bijvoorbeeld maar twee instrumenten zoek geraakt’, vertelt Zuben. ‘De muziek heeft een groot impact op hen en het hele gezin. We doen veel evaluaties en de kinderen houden dagboeken bij zodat wij te weten komen wat Guri voor hun ontwikkeling betekent.’

Sociale aspecten

‘Door muziek leren de kinderen concentratie, samenwerken, discipline en ontwikkelen ze sociale vaardigheden’, aldus Zuben. ‘Dit project heeft invloed op hun hele omgeving, het biedt veiligheid, de kinderen krijgen kleding en eten. Kinderen uit de sloppenwijken van São Paolo wordt zo door middel van muziek een nieuw toekomstperspectief geboden. Maar we proberen ook de familie aan het project te binden. Er zijn bijvoorbeeld eenjarige basiscursussen voor moeders – wij hebben meestal te maken met alleenstaande moeders – zodat zij de taal van de muziek leren, met hun kinderen daarover kunnen praten en begrijpen wat hen bezighoudt. Er zijn ook collectieve sociale activiteiten waarbij wij nauw samenwerken met maatschappelijk werkers. Onze docenten worden geconfronteerd met drugs, huiselijk geweld, kindermishandeling. Dat moeten we onder ogen zien. Maar de begeleiding door deskundigen is dan cruciaal. In ieder geval boeken we ook op het sociale vlak veel successen. De Guri-kinderen ondersteunen elkaar, werken goed samen en tonen verantwoordelijkheid. En ook op school doen zij het goed.’

Kwaliteit overtuigt

Volgens Ruud van Dijk, adjunct-directeur en hoofd Jazz van het Conservatorium van Amsterdam, is juist de compromisloze kwaliteit van de Guri-ensembles zo overtuigend. ‘Je moet gewoon enthousiast zijn als je de kinderen hoort musiceren. De samenstelling van de ensembles en de arrangementen zijn precies zoals ze moeten zijn. De kwaliteit is hoog, het resultaat overtuigd en de kinderen voelen zich daardoor serieus genomen.’ Een van de succesfactoren is volgens Van Dijk de filosofie van Guri: Zuben vertelt dat componisten en arrangeurs opdracht krijgen om een eigen repertoire voor dit project samen te stellen. ‘Zij kiezen uit een bepaald spectrum aan instrumenten en ritmes en bewerken dat voor de zes niveaus. We mogen niet uitgaan van één klassiek standaard. Als de muziek niet past bij de beleving van de kinderen, werkt het niet. Het is ontzettend belangrijk dat de muziek bij de belevingswereld van de kinderen aansluit, die voortkomt uit onze diepgewortelde Braziliaanse muziektraditie.’ Tijdens het concert van het São Paulo jeugdorkest kreeg het enthousiaste publiek, inclusief minister Bussemaker, een voorproefje van het bijzondere temperament en talent van deze musici. 

Bevlogen ambassadeurs voor goed muziekonderwijs

Janneke van der Wijk vindt de Guri-aanpak buitengewoon interessant: ‘In Nederland zie je een grotere afstand tussen het muziekonderwijs in de basisschool en het muziekonderwijs voor toptalent. In onze samenwerking geven docenten van het Conservatorium les aan de Guri-kinderen in São Paolo. Vervolgens komen zij terug als bevlogen ambassadeurs voor een goed werkend muziekonderwijssysteem in het basisonderwijs. Ook in Nederland streven wij naar een piramidesysteem met goed muziekonderwijs aan de basis en aandacht voor het opleiden van toptalent.’ 

Opleiding voor de top

De concertmeester van het São Paulo jeugdorkest volgt op dit moment de bacheloropleiding aan het Conservatorium. Op de vraag wat de voordelen van deze samenwerking zijn voor het Braziliaanse conservatorium antwoordt Zuben dat zij van het Amsterdamse conservatorium leren hoe je talent opleidt voor internationale podia. ‘Om de beste Guri-kinderen naar het allerhoogste niveau te brengen, helpt hun ervaring met het opleiden van toptalent. Bovendien krijgen de beste Guri-leerlingen gelegenheid om in Amsterdam hun opleiding te voltooien en komen masterdocenten en aansprekende instrumentalisten les geven binnen ons project, ook aan onze docenten.’

Paulo Zuben keert in november terug naar het Conservatorium. Hij neemt deel aan een vervolg op de expertmeeting die wederom in samenwerking met het Fonds voor Cultuurparticipatie georganiseerd wordt. Bovendien verzorgt Zuben een presentatie voor studenten van de Opleiding Docent Muziek over lesgeven in de favela's. 

Op zondag 8 november is hij te gast in een publieksprogramma over podiumkunsten en maatschappelijke verandering in het kader van de uitreiking van de Erasmusprijs. Hij zal deelnemen aan een interview en discussie met onder anderen Frie Leysen en Peter Sellars. Dit programma komt tot stand in samenwerking met Stichting Praemium Erasmianum, DutchCulture, Conservatorium van Amsterdam en Stichting Amsterdams Leerorkest en wordt ondersteund door het Prins Bernhard Cultuurfonds. Kaarten zijn verkrijgbaar via hetCompagnietheater.

Delen