Op 26 september jl. won Gabriela Acosta Camacho de ECHO Award HBO 2019 van het Expertise Centrum Diversiteitsbeleid. Gabriela is alumna van de Master Kunsteducatie en de bacheloropleiding Docent dans van de AHK. Ook is ze momenteel als docent werkzaam bij die laatstegenoemde opleiding. De ECHO Award is een belangrijke onderscheiding voor excellente studenten met een niet-westerse achtergrond en een maatschappelijke missie. De jury was onder de indruk van de manier waarop diversiteit en inclusiviteit een integraal onderdeel vormen van Gabriela’s onderwijspraktijk en onderzoek. Wie is deze gedreven kunstdocent en wat is haar missie? We vroegen Gabriela naar haar motivatie, ideeën en dromen.

Door An Cardoen

Verrijking
Ze heeft een Nederlandse moeder en een Mexicaanse vader en woonde tot haar 3e in het Afrikaanse Benin. Gabriela Acosta Camacho weet dus hoe het is om in verschillende werelden te leven en uit te moeten zoeken waar je je thuis voelt.

Gabriela: 'Als kind werd me wel eens gevraagd of ik geadopteerd was omdat ik opgevoed ben door mijn Nederlandse moeder, dat beeld klopte blijkbaar niet. Ik hoorde nergens helemaal bij: ik was niet Nederlands genoeg voor Nederland en niet Mexicaans genoeg voor Mexico. Als puber had ik het gevoel van 'net niks'. Toen ik ouder werd, reisde ik vaak zelfstandig naar Mexico. Zodra ik daar landde, kreeg ik het gevoel echt thuis te komen. Maar ik woonde in Nederland. Op een gegeven moment ging ik op zoek naar manieren om mijn dubbele culturele achtergrond een verrijking te laten zijn, in plaats van een belemmering. Inmiddels voel ik me in beide culturen thuis.'

Dansen
Haar achtergrond kleurt haar ideeën over inclusiviteit en diversiteit in het onderwijs en de educatieve projecten die ze ontwikkelde. Zo gaf ze dansles in de favela’s van Rio de Janeiro, werkte ze met jongeren in een jeugdgevangenis en deed ze onderzoek naar intercultureel onderwijs. Tijdens haar Master Kunsteducatie onderzocht ze onder andere hoe het curriculum van de theateropleiding diverser en inclusiever kan.

Hoe kwam ze eigenlijk terecht op de dansopleiding? Dansen, zo blijkt, is de rode draad in Gabriela's leven. Zodra ze kon lopen, begon ze met dansen. Gabriela: 'In haar babyboek van toen heeft mijn moeder opgeschreven wat mijn eerste woordje was: 'dansen'. In Benin danste ik met de andere kinderen op straat, toen we terug naar Nederland kwamen ging ik echt op dansles. Ik ben er nooit meer mee gestopt. Op de middelbare school besloot ik dat ik hersenchirurg wilde worden. Maar toen ik door omstandigheden gedwongen werd om goed over mijn toekomst na te denken, werd me duidelijk: ik dans altijd. Ik heb er plezier in. Ik ben er goed in. Zo kwam ik terecht op de dansopleiding in Amsterdam.'

Verbinding
Als dansmaker ziet Gabriela haar kunstenaarschap niet los van haar docentschap. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Ze zet zowel haar didactische als haar creatieve kwaliteiten in voor het creëren van meer gelijkheid in het onderwijs (en van daaruit in de wereld). 'Het docentschap is er tijdens mijn opleiding bijna ongemerkt ingeslopen. Tijdens mijn stage in de favela's van Rio ontdekte ik dat het maken van kunst en het educatieve heel goed samengaan. Ik merkte ook dat ik daardoor een andere, hechte band kreeg met de deelnemers van het project. Ik zie lesgeven als deel van mijn kunstenaarschap en andersom. Als docent heb je zoveel meer ruimte dan puur het didactische.'

Een terugkerend thema in haar projecten is het zoeken naar verbinding. Niet alleen tussen mensen en groepen mensen, maar ook tussen verschillende disciplines. Grenzen, die zijn er om geslecht te worden. Gabriela: 'Als docent zoek ik verbinding met andere vakken. Ik werk het liefst discipline-overstijgend, bijvoorbeeld aan projecten waarin verschillende kunstdisciplines zoals dans, theater en film samenkomen met vakken als taal en rekenen. Op de Master Kunsteducatie ontwikkelde ik die multidisciplinaire aanpak verder en kwam ook een duidelijk doel in zicht toen ik ging samenwerken met Carmen Lamptey. We besloten in te zetten op een diverse en inclusieve samenleving door, in en met de kunsten.'

Hun gezamenlijke afstudeerproject was Insight Out, waarbij jongeren in een justitiële jeugdinstelling een korte film maakten rondom de filosofische vraag: wat is vrijheid? Verschillende kunstvormen kwamen aan bod: dans, graffiti, rap en spoken word. En boksen. Het doel was tweeledig: enerzijds empowerment van de jongeren, anderzijds een bijdrage leveren aan het debat over de kansen van deze doelgroep.

Kansengelijkheid
De ECHO Award is specifiek bedoeld voor studenten met een missie. Wat is haar missie? Hoe ziet de wereld eruit waar ze voor strijd? Gabriela: 'Wat ik momenteel zie, overal ter wereld, is dat mensen verdeeld raken in verschillende kampen, die steeds sterker tegenover elkaar komen te staan. En die ongelijkheid begint al op school. Vanaf de brugklas worden we in verschillende afdelingen geplaatst en krijgen we een stempel opgedrukt. Het gat tussen vwo en vmbo is enorm, terwijl we later in de samenleving allemaal met elkaar te maken hebben. We hebben er bovendien een idee bij van 'beter' en 'slechter'. Zelfs onder docenten heerst dit beeld. Terwijl de grootste groep leerlingen, en uiteindelijk dus burgers, vmbo doet. Ik ben er een groot voorstander van om alle niveaus bij elkaar te zetten en ervoor te zorgen dat je de individuele vakken op verschillende niveaus kunt volgen en daar eindexamen in kunt doen. Zo kun je op je eigen niveau doen waar je goed in bent en je sterktes uitbuiten. Met alle niveaus en liefst ook leeftijden door elkaar kun je veel van anderen leren.

Cognitieve ontwikkeling is niet het enige waar het om gaat in het leven. De kunstvakken bieden bij uitstek de mogelijkheid om andere, niet-cognitieve vaardigheden te leren. En om maatschappelijke vraagstukken vanuit meerdere perspectieven te bekijken. Want dat hebben we heel hard nodig: ruimte voor meerdere waarheden. Nu is bij veel kunstopleidingen het curriculum veel te wit. Ondertussen roept iedereen dat we 'iets moeten met diversiteit', maar het blijft vaak bij roepen. Het ís ook groot en complex. Waar begin je? Ik ben er dus van overtuigd dat we moeten starten bij de basis: in het onderwijs. Mijn missie is ervoor te zorgen dat vanuit het onderwijs de kansengelijkheid vergroot wordt en dat we stoppen om onze toekomstige volwassenen al op zo’n jonge leeftijd in een hokje te plaatsen waar ze niet zomaar uit kunnen komen.’

Kruispunt
En wat is haar persoonlijke droom? Gabriela: 'Op dit moment sta ik op een kruispunt. Ik geef les op verschillende hogescholen en werk daarnaast bij een culturele instelling én op beleidsniveau. Ik wil er wel echt mijn schouders onder zetten en vraag me af of ik moet kiezen. Welke kant ga ik op? Waar ben ik meer van waarde: voor de klas, tussen mijn leerlingen, of aan de andere kant, bij het ontwikkelen van nieuwe curricula en beleid? Ik heb ergens wel een droom om zelf een school op te richten. Vanuit mijn missie: de kansengelijkheid vanuit het onderwijs vergroten en alle niveaus (deels) gemengd les te geven. Kinderen elkaar laten inspireren en laten ontdekken dat iedereen andere kwaliteiten heeft. Een gebouw neerzetten op een kruispunt van stadsdelen en bevolkingslagen en daar iedereen binnenhalen!'

Voor Gabriela was het krijgen van de ECHO Award een grote verrassing. Hoe was het om deze prijs te krijgen? 'Het was bizar! Ik vond het al een hele eer dat ik gevraagd en genomineerd werd. De concurrentie was heel groot, dus ik had echt geen idee of ik kans maakte. De prijs is een Summercourse aan de University of California Los Angeles van zes weken. Supertof! Het programma dat ze aanbieden is nog niet rond, maar ik denk dat ik vakken ga volgen in een totaal andere richting. Bijvoorbeeld Latin Studies, in Los Angeles zijn daar veel mogelijkheden voor. Of misschien wel iets als Business Strategy. In ieder geval wil ik me verder ontwikkelen en iets buiten mijn comfortzone doen.'

Gabriela Acosta Camacho is samen met Carmen Lamptey genomineerd voor de AHK Eindwerkprijs, categorie Master, voor 'Insight Out'.

Lees ook: AHK-alumna en -docent Gabriela Acosta Camacho wint ECHO Award 2019